Dikkat Dağınıklığı ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?

Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu, genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkan ve yetişkinlik döneminde de devam eden nörogelişimsel bir bozukluktur.⁵ Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu hastaları, odaklanma problemleri ve dürtüsel davranış gibi sorunlardan şikayetçidir.^1,4,5 Gerek çocukluk gerekse yetişkinlik döneminde bu belirtiler hayat kalitesini düşürebilmektedir. Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu düşük benlik saygısı, dengesiz ve sorunlu ilişkiler, kötü giden okul ya da iş hayatı gibi birçok problemin kaynağı olabilir.^2,4

Dikkat Dağınıklığı ve Hiperaktivite Bozukluğu Tipleri

Amerikan Psikiyatri Birliği’ne göre dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğunun üç türü vardır⁷:

• Dikkat Eksikliğinin Ön Planda Olduğu Tip: Bu tipe sahip hasta çok daha az hiperaktivite problemi yaşar. Sorun genellikle dikkat dağınıklığı ve odaklanma problemleriyle ilgilidir.^1,4,5
• Hiperaktivite-İmpulsivitenin (Dürtüselliğin) Ön Planda Olduğu Tip: Bu tipe sahip hasta ise çok daha az dikkat dağınıklığı ile ilgili problemler yaşar. Bu tipte hasta daha çok hareketlidir.^1,4,5
• Kombine Tip: Bu tipe sahip hasta hem dikkat dağınıklığı hem de hiperaktivite problemlerini bir arada yaşar. Bu tip, dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğunun en yaygın tipidir.^1,4,5,7

Dikkat Dağınıklığı ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri

Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri yaş ilerledikçe azalabilir. En belirgin olarak azalan belirti genellikle hiperaktivitedir. Ancak dürtüsellik ve odaklanma problemleri yetişkinlik döneminde de aynı şekilde seyredebilir.² Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğunun temel belirtileri aşağıdaki gibidir.

• Odaklanma ve konsantrasyon problemleri¹
• Unutkanlık ve sık eşya kaybetme^1,5
• Dikkatin kolayca dağılabilmesi¹
• İnsanların sözünü kesmek¹
• Otururken bile hareketsiz kalamamak¹

Bu belirtiler dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu yaşayan hastaların en yaygın problemlerindendir. Ancak bununla birlikte dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğunun belirtileri türüne göre de değişim gösterebilmektedir.

Dikkat eksikliğinin ön planda olduğu hastalar şu belirtilere sahip olabilmektedir:

• Okul dönemi ya da iş hayatında çalışırken sık sık hata yapma ve detayları kaçırma^7,8
• Günlük işleri organize etmede zorlanacak şekilde zamanlama problemi yaşama ve sürekli geç kalma^6,7,8
• Dinlerken, okurken ya da konuşurken odaklanmada güçlük çekme^6,7,8
• Unutkanlık^6,7,8
• Yönergeleri takip etme ve anlamada güçlük çekme^6,7

Hiperaktivite-impulsivitenin (dürtüselliğin) ön planda olduğu hastalar şu belirtilere sahip olabilmektedir:

• Aşırı konuşma^6,7,8
• Sıra bekleyememe⁶
• İşleri sessizce halletmbitirmekte zorlanma^6,7,8
• Otururken sık sık ayağa kalkma^6,7
• Yerinde duramama ve durmak zorunda olduğunda kıvranma hali^6,7

Kombine Tip hastaları ise her iki türün belirtilerini aynı anda yaşayabilirler.^6,7

Çocuklarda Dikkat Dağınıklığı ve Hiperaktivite Bozukluğu

Çocuklarda dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu oldukça önemlidir. Çünkü çocukluk çağında yaşanan belirtiler aile tarafından bir bozukluk olarak görülmeyebilir. Örneğin çocukların bir kısmı aslında dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu belirtilerine sahip olduğu için yaramaz olarak tanımlanabilmektedir. Bu gibi durumlarda hastanın probleminin fark edilmesi gecikebilir ve hatta yetişkinlik dönemine sarkabilir. Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğunun fark edilmediği çocuklarda okul dönemi, sınava hazırlık dönemleri başarısızlıkla geçebilir. Bu nedenle özellikle çocukluk döneminde problemi yaramazlığa indirgememek için ailelerin dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğunun bir sağlık problemi olduğunu bilmesi, buna göre davranması ve bir uzmana başvurması oldukça önemlidir.

Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu problemi yaşayan birçok çocuk ve ailesi için özellikle okul dönemi oldukça yorucu ve zorlu olabilmektedir. Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu yaşayan çocuk okul dönemi ile gelen sorumlulukları yerine getirmekte zorlanabilir.^1,4,5 Derste ya da ders çalışırken hareket etme isteğine karşı koymakta güçlük çekebilir ve bu da başarısızlığı beraberinde getirebilir.⁴ Bununla birlikte bu probleme sahip olan çocuklar zamanlama problemi yaşadıklarından sürekli geç kalma gibi sorunlarla da mücadele etmek zorunda kalabilirler. Yine zamanlama problemi sebebiyle sınava hazırlık dönemlerinde de başarısızlık yaşayabilirler.

Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğunun çocukluk çağında fark edilmesi yukarıda sayılan problemlerin önlenmesi ya da en aza indirilebilmesi açısından oldukça önemlidir. Erken teşhis çocuğun özgüveni, mutluluğu, sağlıklı ilişkiler kurması ve başarısını olumlu yönde etkileyebilir.

Dikkat Dağınıklığı ve Hiperaktivite Bozukluğu İçin Ne Yapılabilir?

Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu ile yaşanılan problemleri en aza indirebilmek için çeşitli yollara başvurulabilir. Bu yollardan bazıları şunlardır:

• Yapılan bazı çalışmalar dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu ile B12 vitamini düzeyi arasında ters orantı olduğunu göstermiştir.⁹ B12 vitamini yeterli düzeyde olmadığında da unutkanlık görülebilir.[10] Bu nedenle dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu olan hastalar doktor ya da eczacı danışmanlığında B12 vitamini takviyeleri kullanabilirler.
• Özellikle sürekli geç kalma ve zamanlama problemi yaşayan hastalar çeşitli listeler ve planlayıcılar kullanarak daha az sorun yaşayabilirler.¹
• Sağlıklı kalmak dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğunda oldukça önemlidir. Bu nedenle düzenli uyumak, yaşa göre fiziksel aktivitelere katılmak ve sağlıklı beslenmek faydalı olacaktır.⁵
• Psikolojik destek almak hem çocuklarda hem de yetişkinlerde dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğunun belirtilerini azaltmaya yardımcı olabilir.^1,3,5,6
• Çeşitli ilaç grupları gerekli görüldüğü takdirde psikiyatri uzmanları tarafından dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu hastalarına reçete edilebilir. Bu ilaçlar yine belirtilerin azaltılmasına yardımcı olabilmektedir.^1,3,6,8